Het idee dat basisbehoeften eerst vervuld moeten worden voordat hogere-orde cognitieve processen tot bloei kunnen komen, wordt in de onderwijspraktijk vaak samengevat als “Maslow before Bloom”. Hoewel de strikte hiërarchie van Maslow (1943) tegenwoordig genuanceerd wordt, blijft er sterke empirische evidentie dat het vervullen van basisbehoeften zoals veiligheid, verbondenheid en autonomie cruciaal is voor leren (Koltko-Rivera, 2006; Tay & Diener, 2011).
Verbondenheid en motivatie
Recente syntheses tonen aan dat een sterke schoolverbondenheid systematisch samenhangt met motivatie, welzijn, gedrag en academische prestaties (Allen et al., 2018; Slaten et al., 2016; Wang et al., 2020). Deze basis is noodzakelijk om leerlingen effectief te laten functioneren op de hogere-orde denkvaardigheden die Bloom (1956) beschrijft.
Stress en cognitieve functies
Onderzoek in de cognitieve neurowetenschappen bevestigt dat chronische stress werkgeheugen, cognitieve flexibiliteit en inhibitie verzwakt (Shields et al., 2016; Oken et al., 2015). Deze executieve functies zijn juist de kernprocessen die nodig zijn voor analyseren, evalueren en creëren.
Specifiek voor hoogbegaafde kinderen
Bij hoogbegaafde kinderen spelen bijkomende factoren mee. Ze vertonen vaak andere engagement-profielen op school, waarbij de kwaliteit van de context en het klimaat bepalend zijn (Lehne et al., 2020; Makel et al., 2016). Onderpresteren wordt mede veroorzaakt door psychosociale en omgevingsfactoren (Siegle & McCoach, 2018). Voor twice-exceptional leerlingen is zowel verrijking als psychologische veiligheid essentieel om hun potentieel te benutten (Foley-Nicpon et al., 2013). Hoewel hoogbegaafden gemiddeld niet systematisch meer kans hebben op angst of depressie (Neihart, 2021), kan aanwezige stress hun leren wél sterk belemmeren.
Implicaties
Voor de onderwijspraktijk betekent dit dat er actief gewerkt moet worden aan:
- Een veilig en voorspelbaar klimaat, waarin stressoren worden beperkt.
- Sterke relaties en verbondenheid, die bewezen motiverend werken.
- Aanpassingen voor hoogbegaafden en 2e-leerlingen, zodat hun basisbehoeften vervuld zijn en zij de ruimte krijgen om hogere-orde denkprocessen te benutten.
Kortom: zonder de vervulling van basisbehoeften volgens Maslow kan het potentieel van Bloom slechts beperkt worden aangesproken—zeker bij hoogbegaafde kinderen.