Prikkelverwerking en Night terrors

Veel hoogbegaafde kinderen hebben een intens gevoelig zenuwstelsel, waardoor ze prikkels anders ervaren en verwerken dan leeftijdsgenoten (Piechowski, 2014). Dit kan zich uiten in moeilijkheden met ontspannen, overdag overprikkeling en 's nachts intense nachtmerries of night terrors. Deze gids biedt ouders praktische adviezen en oefeningen om hun kind te ondersteunen bij prikkelverwerking en emotionele regulatie, gebaseerd op recente inzichten uit de ontwikkelingspsychologie en neurowetenschappen.

Dit zijn enkele adviezen: 

1. Prikkelmanagement overdag

Waarom belangrijk?
Overprikkeling overdag kan de kans op night terrors vergroten (Rinehart et al., 2020). Het zenuwstelsel van hoogbegaafde kinderen kan overactief blijven, zelfs tijdens de slaap, als ze onvoldoende ontprikkelen.

Concrete oefeningen:

• Prikkelarme momenten inbouwen

  • Rustige speeltijd zonder schermen, bijvoorbeeld in de natuur, kleuren of rustig bouwen.

  • Zintuiglijke rusthoek creëren met zachte kussens, knuffels, en een verzwaringsdeken (Champagne, 2011).

• Sensorische 'ontprikkeling'

  • Gebruik van diepe druk: stevig knuffelen, een verzwaringsdeken of 'sandwich-spel' met kussens.

  • Rustgevende achtergrondmuziek of natuurgeluiden om de auditieve prikkelverwerking te kalmeren (Davies & Gavin, 2019).

• Beweging en proprioceptie

  • Fysieke activiteiten zoals klimmen, springen, of spelen met zware objecten om spanning te ontladen (Ayres, 2005).

2. Emotieregulatie en lichaamsbewustzijn

Waarom belangrijk?
Lichaamsgerichte interventies helpen kinderen om hun eigen spanning te herkennen en los te laten, wat cruciaal is voor rustiger slapen (Siegel, 2012).

Concrete oefeningen:

• Lichaamsgerichte ontspanning:

  • Kindvriendelijke yoga zoals de 'boomhouding' of 'kat-koe-rek'.

  • Ademhalingsoefeningen: inademen als een ballon die zich vult, uitademen als een ballon die langzaam leegloopt (Porges, 2017).

• Visuele hulpmiddelen:

  • Gebruik een prikkelstoplicht (groen = rustig, oranje = opgewonden, rood = overprikkeld) om samen te bespreken hoe vol zijn 'energie' is.

3. Cognitieve en emotionele ontlading

Waarom belangrijk?
Hoogbegaafde kinderen hebben vaak een rijke innerlijke wereld, waardoor ze intense emoties kunnen ervaren. Het uiten van deze gedachten helpt bij het ontladen voor het slapengaan (Silverman, 2013).

Concrete oefeningen:

• Reflectiemomenten voor het slapengaan:

  • Samen de dag 'uittekenen' of kort bespreken, met focus op positieve ervaringen.

  • 'Gedachtenpot' voor zorgen: laat het kind zorgen opschrijven of tekenen en in een pot stoppen voor de nacht.

• Gedachtenparkeren:

  • Gebruik van een 'dromen-boekje' om leuke ideeën of zorgen voor de volgende dag te parkeren.

4. Slaaphygiëne en nachtrituelen

Waarom belangrijk?
Een consistent slaapritueel helpt om de hersenen voor te bereiden op een rustgevende nacht (Mindell et al., 2015).

Concrete oefeningen:

• Vaste slaaproutine:

  • Rustig voorlezen of zachte muziek vlak voor bedtijd.

  • Slaapkamer inrichten met rustige kleuren en zachte verlichting.

• Cognitieve ontspanning:

  • Gebruik een eenvoudige 'slaapvisualisatie', zoals een denkbeeldige ballon die langzaam omhoog zweeft.

5. Psycho-educatie voor ouders en kind

Waarom belangrijk?
Begrip voor zijn eigen prikkelgevoeligheid kan het zelfvertrouwen van het kind vergroten (Webb et al., 2016).

Concrete oefeningen:

• Inzicht in eigen brein:

  • Leg uit hoe zijn brein soms te snel gaat, net als een raceauto die soms even moet afremmen om goed te blijven rijden.

• Mindset en zelfcompassie:

  • Positieve affirmaties en zelfliefde-oefeningen, zoals samen vertellen waar je trots op bent.

6. Samenwerken met professionals

Waarom belangrijk?
Soms is er extra ondersteuning nodig, bijvoorbeeld van een ergotherapeut of kinderpsycholoog, om de oorzaak van intense prikkelverwerking beter te begrijpen (Miller et al., 2014).

Hierbij kan KEIplus je helpen!

Referenties

• Ayres, A. J. (2005). Sensory Integration and the Child. Los Angeles: Western Psychological Services.

• Champagne, T. (2011). Sensory Modulation & Environment: Essential Elements of Occupation. Pearson.

• Porges, S. W. (2017). The Pocket Guide to the Polyvagal Theory. Norton.

• Rinehart, N., et al. (2020). Developmental Neuroscience.

• Silverman, L. K. (2013). Giftedness 101. Springer.

• Webb, J. T., et al. (2016). Misdiagnosis and Dual Diagnoses of Gifted Children and Adults. Great Potential Press.